A fala do Fole

"Acabáronse as vendimas / e veñen as esfolladas, / para comer coas mozas / catro castañas asadas", di a copla popular. E, cumprindo coa tradición, o día 30 de outubro, durante o recreo, a comunidade educativa do Ánxel Fole reuniuse para celebrar o magosto, a festa do outono por excelencia.  O lume, a leña, o tambor xiratorio e, sobre todo, as castañas asadas, símbolo ancestral da vida que triunfa sobre a morte (non en van os magostos coinciden no tempo cos actos e cerimonias en lembranza dos defuntos), brindaron aos participantes a oportunidade de conectar coas súas raíces e de recoñecerse como elo indispensable da cadea que une pasado e futuro. Ana Rodríguez Barreiro

O alumnado de 4.º ESO asistiu, o día 22 de outubro no auditorio Gustavo Freire, á representación da obra teatral En carne viva , a cargo da compañía Bengala Teatro Físico e con  dirección de An González. A peza, protagonizada por varios personaxes que tentan sobrevivir nunha sociedade deshumanizada, trata temas como a disforia de xénero, a frustración, o amor, o suicidio e a xuventude. A dramaturxia inspírase libremente na figura de Segismundo de La vida es sueño de Calderón de la Barca, na película Laurence Anyways  de Xavier Dolan e en múltiples investigacións e relatos anónimos. Un coloquio-mediación seguiu á representación e permitiu que o alumnado intercambiase opinións co propio equipo artístico. Alicia Puchades Tella-Villamarín e Ana Rodríguez Barreiro

Nos meses de setembro e outubro de 2025, o profesorado e o alumnado do IES Ánxel Fole realizou novas enquisas sociolingüísticas acerca do seu uso, coñecemento e valoración do galego. Os resultados poden consultarse premendo nas imaxes inferiores. Ana Rodríguez Barreiro

A Biblioteca Nacional de España, en colaboración coa Federación Española de Mulleres Directivas, Executivas, Profesionais e Empresarias (FEDEPE) e coa Asociación Clásicas e Modernas, celebra cada ano, dende 2016, o Día das Escritoras, como xeito de reivindicar o labor e o legado literario das mulleres, tantas veces relegadas a un segundo plano ao longo da historia. A data elixida é sempre o luns máis próximo ao 15 de outubro, aniversario do falecemento de Tareixa de Xesús, polo que en 2025 a homenaxe tivo lugar o día 13. O lema desta edición foi " 1975: Escribide, compañeiras!", en lembranza das autoras que se atopaban en activo hai cincuenta anos e que reflectiron nas súas obras as preocupacións e os intereses das mulleres da Transición. Adecuándose á temática proposta e tomando como base a antoloxía  elaborada por Bibliotecas Escolares de Galicia, o alumnado do IES Ánxel Fole achegouse aos textos dalgunhas escritoras galegas da época (M.ª do Carme Kruckenberg, Margarita...

O alumnado de 3.º PDC desprazouse o día 9 de outubro ata o concello de Castro de Rei, onde participou nas seguintes actividades: 1. Visita comentada ao castro de Viladonga e o museo arqueolóxico adxacente. No xacemento, auténtico modelo formal de castro característico do noroeste, distínguense varias murallas e fosos, dous antecastros dispostos a xeito de socalcos e unha ampla croa central, que alberga a maioría das construcións descubertas ata agora: vivendas, currais, almacéns, edificios de uso social ou comunal etc. O museo, pola súa parte, ofrece información xeral sobre a cultura castrexa e expón unha selección dos abondosos materiais que proporcionan as continuas escavacións realizadas en Viladonga: ferramentas, armas, pezas cerámicas, obxectos de vestimenta e adobío, moedas, xogos, amuletos etc. 2. Camiñada pola ruta do Azúmara, sendeiro lineal, duns 7 km de lonxitude, que une o castro de Viladonga coa localidade de Castro de Rei. A ruta atravesa zonas de monte e de bosque autóct...

Seguindo cunha iniciativa posta en marcha o curso pasado, este ano tamén se confeccionaron, coa axuda do plotter de impresión e corte dos Polos Creativos, vinilos literarios con textos en galego para decorar as dependencias do centro. No marco dos actos de celebración do Día das Letras Galegas, dedicado en 2025 ás cantareiras e a poesía popular oral, nunhas das escaleiras de subida ao primeiro andar estampáronse estas fermosas coplas tradicionais, que gaban a amizade, a sororidade e a ledicia de vivir: "Canta, miña compañeira; canta, que cadramos ben. Moitas almas se condenan porque nos levamos ben.   Hei de cantar, hei de rir, hei de ser muller alegre, hei de mandar a tristeza para o demo que a leve".   Ana Rodríguez Barreiro

Dentro das actividades de celebración do Día das Letras Galegas, dedicado este ano ás cantareiras e a  poesía popular oral, alumnado de  Educación Plástica, Visual e Audiovisual  de 3.º ESO  creou ilustracións inspiradas en cantigas tradicionais. Para iso, cada estudante seleccionou unha composición poética, deu forma á súa obra plástica empregando a técnica de estampaxe con goma eva como matriz e, finalmente, gravou un vídeo coa imaxe de fondo e o texto recitado ou cantado. O resultado amósannolo nesta fermosa produción audiovisual: Alicia Puchades Tella-Villamarín e  Ana Rodríguez Barreiro

Alumnado de 2.º ESO participou o 28 de maio no Correlingua 2025, celebrado baixo o lema "A mocidade activa por unha lingua viva". Portando carteis e pancartas con mensaxes a prol do uso do galego, a rapazada dos centros asistentes iniciou a marcha na praza da Mosqueira, atravesou a praza Maior e a praza de Santa María e subiu á muralla pola rampla da porta de Santiago. Tras un solleiro paseo polo adarve, o alumnado baixou no Campo Castelo e dirixiuse á Horta do Seminario, onde estudantes do IES Nosa Señora dos Ollos Grandes deron lectura ao manifesto. A xornada lúdico-reivindicativa rematou co concerto de Mekánika Rolling Band, grupo gañador da última edición do Cantalingua (o concurso musical do Correlingua) co tema "Vinde a festexar" . Alexandra Cillero Prieto, Ana Rodríguez Barreiro e Benjamín Sande Eslava

Alumnado de varios grupos de distintos niveis da ESO asistiu, o día 20 de maio, á conferencia "Canto tradicional galego: tradición e vangarda", impartida por Carme López Fernández, musicóloga, profesora da área de Didáctica da Expresión Musical da Universidade de Santiago de Compostela (USC) e intérprete en formacións como  SondeSeu, Os Minhotos, Raiceira ou Carmela. A exposición, artellada ao redor de contidos visuais, audiovisuais e sonoros tratados con perspectiva de xénero, estruturouse en catro grandes bloques: Marco conceptual. A investigación sobre o canto en Galicia. O canto tradicional galego. Tradición viva. Como complemento desta actividade, a rapazada realizou, antes e despois da conferencia, unha enquisa anónima destinada a recoller datos para o proxecto de investigación da USC "Percepcións sobre o canto tradicional galego no alumnado da ESO". Ana Rodríguez Barreiro

Afirmaba Federico García Lorca nunha súa conferencia que "non hai poesía escrita sen ollos escravos do verso escuro nin poesía falada sen orellas dóciles, orellas amigas onde a palabra que abrolla transporte por elas sangue aos beizos ou ceo á testa do que oe". Ollos escravos e orellas dóciles atopou a lírica do xenio granadino, vertida ao galego e feita teatro para a ocasión, o pasado 14 de maio, cando alumnado de 4.º ESO e mais de 1.º e 2.º BAC asistiu, no auditorio Gustavo Freire de Lugo, á representación Poeta en Nova York , baseada no poemario homónimo de García Lorca. A cargo de Baixo da Area Teatro e con dirección de Paloma Lugilde, a montaxe explora algúns dos eixes temáticos, de incuestionable actualidade, que vertebran a obra lorquiana: natureza e civilización, liberdade e opresión, vitalismo e angustia existencial, amor e morte. Cinza, Forma, Traxe e Lorca, os catro personaxes que sosteñen a acción, exprésanse cunha linguaxe onírica, irracional, marcadamente metafó...

Alumnado de varios grupos de ESO participou o día 6 de maio no concerto didáctico "Por que cantan as mulleres?", a cargo da  pandeireteira e música de tradición oral Branca Villares, que conta con trinta anos de experiencia na práctica, investigación e divulgación da tradición musical galega. No obradoiro, centrado na tradición oral feminina, Branca Villares analizou que, como e por que cantan as mulleres. Para iso, trazou un percorrido polos distintos xéneros e temáticas das cantigas, adentrouse nos rexistros históricos e estableceu conexións entre o noso folclore e outros de Europa, África ou América. Ollando a tradición con perspectiva de xénero, reflexionou tamén sobre a presenza ou ausencia das mulleres no canon cultural, ao tempo que introduciu elementos transversais como a igualdade e a prevención das violencias. Dun xeito vivencial e lúdico, a actividade favoreceu a participación activa do alumnado, que cantou coplas, practicou percusión corporal e mesmo rematou baila...

Alumnado de 1.º BAC asistiu o 24 de abril, no auditorio Gustavo Freire de Lugo, á representación da obra  Profetas , coprodución de Ítaca Teatro e o Centro Dramático Galego. Cun texto de Ernesto Is que resultou gañador  do XVI Premio Abrente da Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia en 2021, a peza está dirixida por Carlos Álvarez-Ossorio e protagonizada por Elea López e Carlos Rebolo. A súa sinopse,  segundo se le na web de Ítaca Teatro, é a seguinte: " Profetas presenta o encontro dunha parella que xa non o é. Dúas persoas que fan balance da súa historia común por medio doutras historias do cinema e da literatura. Cuestións como o compromiso político e artístico, o amor e a creación están presentes nunha peza que funciona como un xogo de agochados, de abismos e de saltos entre realidade e ficción. Un conto que se conta para contarnos". Ernesta Basanta Cornide, Ana Rodríguez Barreiro e Josefa Teijeiro Veiga

Dende hoxe pode verse no taboleiro da lingua do IES Ánxel Fole a exposición "Canta que cadramos ben", elaborada no IES Castelao de Vigo e editada pola Secretaría Xeral da Lingua co gallo do Día das Letras Galegas 2025. A mostra, que vén acompañada dunha unidade didáctica, trata de afondar no coñecemento das cantareiras e a poesía oral popular, así como de lle achegar o noso patrimonio musical e literario á comunidade educativa e ao conxunto da sociedade a través de materiais didácticos novos e orixinais. Ana Rodríguez Barreiro

Co gallo do Día do Libro, alumnado de distintos grupos de 2.º, 3.º e 4.º ESO participou o 24 de abril nun encontro co escritor lucense Manuel Núñez Singala. O autor reflexionou coa rapazada sobre o oficio de escribir, comentou algunhas das obras lidas este curso nos clubs de lectura do Ánxel Fole e dedicou un exemplar de Instrucións para tomar café  á biblioteca escolar do centro. Mónica Campo Vázquez, Ana Rodríguez Barreiro e Lines Salgado Iglesias

Alumnado de 3.º e 4.º ESO do Ánxel Fole asistiu o día 2 de abril, na rúa Menorca de Lugo, á inauguración da placa coa Palabra do Ano 2024: cantareira , vocábulo de plena actualidade tamén en 2025, cando o Día das Letras Galegas se dedicará á poesía popular oral. O acto institucional, organizado pola Área de Cultura, Turismo e Promoción da Lingua do Concello de Lugo, contou coa presenza de representantes da Real Academia Galega e a Fundación Barrié, colectivos vencellados á música tradicional e centros de ensino da cidade. Dende 2014, a  Real Academia Galega e a Fundación Barrié promoven, a través do Portal das Palabras , unha votación popular para escoller a Palabra do Ano. Nas edicións anteriores as elixidas foron  cibercarracho (2023), comadre (2022), tanxugueiras (2021), nós (2020), sentidiño (2019), deseucaliptización (2018), afouteza (2017), irmandade (2016) –coincidindo co centenario das Irmandades da Fala–, refuxiado/a (2015) e corrupción (2014). Ana...

Co gallo do Día da Narración Oral, que se celebra cada ano o 20 de marzo, alumnado de distintos grupos de 2.º, 3.º e 4.º ESO asistiu á sala da compañía Ítaca Teatro (Lugo) para participar no espectáculo de narración oral Instrucións para tomar café . A montaxe, a cargo de Carlos Rebolo, que se presenta como contador de historias, está inspirada na obra homónima do escritor lucense Manuel Núñez Singala, que o alumnado dos clubs de lectura do Ánxel Fole puido ler este curso. Partindo dese xeito común de hospitalidade que é ofrecer café ás visitas, a adaptación de Ítaca Teatro afonda, con moito humor e retranca, na  cotiandade galega para convertela en extraordinaria. José Ramón Negro Varela e Ana Rodríguez Barreiro

Alumnado de distintos grupos de 4.º ESO participou os días 28 de febreiro e 14 de marzo no obradoiro "Primeiro contacto co teatro", impartido por Ítaca Artes Escénicas. O taller, desenvolvido en dúas sesións de cen minutos cada unha, perseguía os seguintes obxectivos: Entender o corpo como ferramenta expresiva e comunicativa. Manifestar e identificar emocións no corpo e na voz. Fomentar o traballo en grupo, a escoita e a empatía. Estimular a creatividade, a imaxinación e a sensibilidade. Afrontar o sentido do ridículo. Algúns dos contidos que traballou a rapazada para acadar os devanditos propósitos foron: O movemento e a quietude. As emocións básicas. O espazo escénico. A construción de personaxes. A creación de escenas individuais, en parella e en grupo. Ana Rodríguez Barreiro e Lines Salgado Iglesias

O 28 de febreiro celebrouse o Entroido no centro. A xornada festiva deu comezo ás 12:50 h, cando os grupos participantes abandonaron as súas aulas e acudiron ao vestíbulo para fotografarse na instalación decorativa temática, adobiada con personaxes do entroido tradicional galego. A continuación, o alumnado dirixiuse ao patio cuberto, onde se desenvolveu o desfile de disfraces. Coreografías, música e moito humor fixeron as delicias do público, e o xurado tívoo difícil para escoller as comparsas gañadoras. Nieves Martínez Vázquez e Ana Rodríguez Barreiro