A fala do Fole

A Asociación Socio-Pedagóxica Galega (AS-PG) convoca este ano o XXIV Concurso de Relato Oral Tíralle da Lingua, que busca incentivar e normalizar o uso oral do galego entre a rapazada. Por segundo curso consecutivo, alumnado de Oratoria do Ánxel Fole súmase á iniciativa, relatando e gravando historias de base popular, de base literaria ou de creación propia. No vídeo pode escoitarse, na voz dun estudante de 4.º ESO, a lenda da cova do Rei Cintolo: Moita sorte a todas as persoas participantes! Mónica Campo Vázquez e Ana Rodríguez Barreiro

O alumnado de Bioloxía e Xeoloxía de 4.º ESO participou o día 25 de novembro nunha das videoconferencias promovidas por Igaciencia co gallo do Mes da Ciencia en Galego, en concreto na de Ángel Carracedo Álvarez, catedrático da Universidade de Santiago de Compostela e director da Fundación Pública Galega de Medicina Xenómica (Consellería de Sanidade), titulada "Que é e por que é tan importante o Proxecto Xenoma Galicia, e que beneficios vai traer?" . O resumo do relatorio, tomado da páxina web da organización, é o seguinte: "O Proxecto Xenoma Galicia, co que intentamos secuenciar o xenoma completo de 400 000 galegos e que ademais ofrece un cribado de cancro de mama e ovario hereditario, síndrome de Lynch e hipercolesterolemia, é, por porcentaxe de poboación, o proxecto de xenómica poboacional máis importante do mundo. Vai representar unha revolución sen precedentes no noso sistema de investigación e nos sectores biotecnolóxico e farmacéutico, nos que podemos chegar a ser ...

No marco dos actos organizados pola Deputación de Lugo para conmemorar o 25N, Día Internacional da Eliminación da Violencia contra a Muller, o alumnado de 1.º BAC do IES Ánxel Fole participou, o pasado 21 de  novembro, na V Xornada Querémonos Vivas, Libres e Iguais. No encontro, celebrado no salón de actos do pazo de San Marcos, interviñeron destacadas mulleres de distintos ámbitos profesionais (sociólogas, escritoras, xuristas e actrices), que reflexionaron, entre outras cuestións, sobre a igualdade e a empatía como piares da convivencia, o feminismo como ferramenta de transformación social, os mitos do amor romántico entre a mocidade, a ciberviolencia e o machismo nas redes etc. Carmen Fernández Anllo e Ana Rodríguez Barreiro

Alumnado de 4.º ESO participou o día 14 de novembro no XVI Obradoiro e Concurso Galego de Robótica, organizado pola Institución Galega de Ciencia (Igaciencia), que traballa "A prol da ciencia galega e do galego na ciencia". O encontro, celebrado na Coruña, desenvolveuse en dúas fases. Na primeira media hora, a rapazada interveu nun taller interactivo, onde recibiu formación básica sobre a programación de robots. Durante a hora seguinte, tivo lugar un concurso por equipos, que puxo a proba a creatividade do alumnado, os seus coñecementos computacionais e a súa capacidade para resolver problemas de xeito colaborativo. Diego Brezmes Villaraviz, Raquel González Suso e Ana Rodríguez Barreiro

O 12 de novembro tivo lugar, no salón de actos do Ánxel Fole, a presentación da edición anual de  EnRedando co Galego, unha iniciativa da Área de Cultura, Turismo e Promoción da Lingua do Concello de Lugo e mais da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega (AELG). O escritor Lois Pérez, como representante da organización, explicou as bases do proxecto, facendo fincapé nas dúas modalidades de participación existentes: A través das redes sociais: como mínimo unha vez á semana, ao longo de tres semanas, o alumnado compartirá nas redes vídeos ou textos escritos onde reflexione sobre o uso da lingua galega no seu día a día; as publicacións tamén poderán ser vídeos de corte artístico (literarios, musicais etc.). A través da Escola de Escritoras e Escritores da AELG: os/as estudantes que prefiran prescindir das redes sociais adentraranse na creación literaria e elaborarán poemas, contos, ensaios, monólogos, producións audiovisuais etc. que remitirán á AELG. Coñecido o tr...

Alumnado de 4.º ESO participou, o pasado 4 de novembro, no obradoiro teatral “O que soñamos pola noite, pero non nos atrevemos a dicir durante o día”, unha iniciativa da compañía Bengala Teatro Físico. Cunha duración de cen minutos, o taller estruturouse en dúas partes. Na primeira, centrada no traballo físico, a persoa facilitadora propuxo á rapazada unha serie de exercicios a través dos que aprender a coñecer o seu corpo en movemento e poder profundar nas súas emocións e pensamentos. Na segunda, máis vencellada á expresión artística, o alumnado creou unha peza colectiva poñendo en práctica os exercicios iniciais e cinguíndose a unha temática concreta. Ana Rodríguez Barreiro e Lines Salgado Iglesias

Durante as últimas semanas, o alumnado de 3.º ESO confeccionou, na materia de Bioloxía e Xeoloxía, coloridas maquetas de células, para as que se serviu de materiais diversos (poliestireno expandido, plastilina, cartolina etc.) e de moita imaxinación. As maquetas, coas que se inaugura o Mes da Ciencia en Galego no IES Ánxel Fole, poden verse expostas no vestíbulo do centro. Lourdes Novoa Álvarez e Ana Rodríguez Barreiro

"Acabáronse as vendimas / e veñen as esfolladas, / para comer coas mozas / catro castañas asadas", di a copla popular. E, cumprindo coa tradición, o día 30 de outubro, durante o recreo, a comunidade educativa do Ánxel Fole reuniuse para celebrar o magosto, a festa do outono por excelencia.  O lume, a leña, o tambor xiratorio e, sobre todo, as castañas asadas, símbolo ancestral da vida que triunfa sobre a morte (non en van os magostos coinciden no tempo cos actos e cerimonias en lembranza dos defuntos), brindaron aos participantes a oportunidade de conectar coas súas raíces e de recoñecerse como elo indispensable da cadea que une pasado e futuro. Ana Rodríguez Barreiro

O alumnado de 4.º ESO asistiu, o día 22 de outubro no auditorio Gustavo Freire, á representación da obra teatral En carne viva , a cargo da compañía Bengala Teatro Físico e con  dirección de An González. A peza, protagonizada por varios personaxes que tentan sobrevivir nunha sociedade deshumanizada, trata temas como a disforia de xénero, a frustración, o amor, o suicidio e a xuventude. A dramaturxia inspírase libremente na figura de Segismundo de La vida es sueño de Calderón de la Barca, na película Laurence Anyways  de Xavier Dolan e en múltiples investigacións e relatos anónimos. Un coloquio-mediación seguiu á representación e permitiu que o alumnado intercambiase opinións co propio equipo artístico. Alicia Puchades Tella-Villamarín e Ana Rodríguez Barreiro

Nos meses de setembro e outubro de 2025, o profesorado e o alumnado do IES Ánxel Fole realizou novas enquisas sociolingüísticas acerca do seu uso, coñecemento e valoración do galego. Os resultados poden consultarse premendo nas imaxes inferiores. Ana Rodríguez Barreiro

A Biblioteca Nacional de España, en colaboración coa Federación Española de Mulleres Directivas, Executivas, Profesionais e Empresarias (FEDEPE) e coa Asociación Clásicas e Modernas, celebra cada ano, dende 2016, o Día das Escritoras, como xeito de reivindicar o labor e o legado literario das mulleres, tantas veces relegadas a un segundo plano ao longo da historia. A data elixida é sempre o luns máis próximo ao 15 de outubro, aniversario do falecemento de Tareixa de Xesús, polo que en 2025 a homenaxe tivo lugar o día 13. O lema desta edición foi " 1975: Escribide, compañeiras!", en lembranza das autoras que se atopaban en activo hai cincuenta anos e que reflectiron nas súas obras as preocupacións e os intereses das mulleres da Transición. Adecuándose á temática proposta e tomando como base a antoloxía  elaborada por Bibliotecas Escolares de Galicia, o alumnado do IES Ánxel Fole achegouse aos textos dalgunhas escritoras galegas da época (M.ª do Carme Kruckenberg, Margarita...

O alumnado de 3.º PDC desprazouse o día 9 de outubro ata o concello de Castro de Rei, onde participou nas seguintes actividades: 1. Visita comentada ao castro de Viladonga e o museo arqueolóxico adxacente. No xacemento, auténtico modelo formal de castro característico do noroeste, distínguense varias murallas e fosos, dous antecastros dispostos a xeito de socalcos e unha ampla croa central, que alberga a maioría das construcións descubertas ata agora: vivendas, currais, almacéns, edificios de uso social ou comunal etc. O museo, pola súa parte, ofrece información xeral sobre a cultura castrexa e expón unha selección dos abondosos materiais que proporcionan as continuas escavacións realizadas en Viladonga: ferramentas, armas, pezas cerámicas, obxectos de vestimenta e adobío, moedas, xogos, amuletos etc. 2. Camiñada pola ruta do Azúmara, sendeiro lineal, duns 7 km de lonxitude, que une o castro de Viladonga coa localidade de Castro de Rei. A ruta atravesa zonas de monte e de bosque autóct...

Seguindo cunha iniciativa posta en marcha o curso pasado, este ano tamén se confeccionaron, coa axuda do plotter de impresión e corte dos Polos Creativos, vinilos literarios con textos en galego para decorar as dependencias do centro. No marco dos actos de celebración do Día das Letras Galegas, dedicado en 2025 ás cantareiras e a poesía popular oral, nunhas das escaleiras de subida ao primeiro andar estampáronse estas fermosas coplas tradicionais, que gaban a amizade, a sororidade e a ledicia de vivir: "Canta, miña compañeira; canta, que cadramos ben. Moitas almas se condenan porque nos levamos ben.   Hei de cantar, hei de rir, hei de ser muller alegre, hei de mandar a tristeza para o demo que a leve".   Ana Rodríguez Barreiro

Dentro das actividades de celebración do Día das Letras Galegas, dedicado este ano ás cantareiras e a  poesía popular oral, alumnado de  Educación Plástica, Visual e Audiovisual  de 3.º ESO  creou ilustracións inspiradas en cantigas tradicionais. Para iso, cada estudante seleccionou unha composición poética, deu forma á súa obra plástica empregando a técnica de estampaxe con goma eva como matriz e, finalmente, gravou un vídeo coa imaxe de fondo e o texto recitado ou cantado. O resultado amósannolo nesta fermosa produción audiovisual: Alicia Puchades Tella-Villamarín e  Ana Rodríguez Barreiro

Alumnado de 2.º ESO participou o 28 de maio no Correlingua 2025, celebrado baixo o lema "A mocidade activa por unha lingua viva". Portando carteis e pancartas con mensaxes a prol do uso do galego, a rapazada dos centros asistentes iniciou a marcha na praza da Mosqueira, atravesou a praza Maior e a praza de Santa María e subiu á muralla pola rampla da porta de Santiago. Tras un solleiro paseo polo adarve, o alumnado baixou no Campo Castelo e dirixiuse á Horta do Seminario, onde estudantes do IES Nosa Señora dos Ollos Grandes deron lectura ao manifesto. A xornada lúdico-reivindicativa rematou co concerto de Mekánika Rolling Band, grupo gañador da última edición do Cantalingua (o concurso musical do Correlingua) co tema "Vinde a festexar" . Alexandra Cillero Prieto, Ana Rodríguez Barreiro e Benjamín Sande Eslava

Alumnado de varios grupos de distintos niveis da ESO asistiu, o día 20 de maio, á conferencia "Canto tradicional galego: tradición e vangarda", impartida por Carme López Fernández, musicóloga, profesora da área de Didáctica da Expresión Musical da Universidade de Santiago de Compostela (USC) e intérprete en formacións como  SondeSeu, Os Minhotos, Raiceira ou Carmela. A exposición, artellada ao redor de contidos visuais, audiovisuais e sonoros tratados con perspectiva de xénero, estruturouse en catro grandes bloques: Marco conceptual. A investigación sobre o canto en Galicia. O canto tradicional galego. Tradición viva. Como complemento desta actividade, a rapazada realizou, antes e despois da conferencia, unha enquisa anónima destinada a recoller datos para o proxecto de investigación da USC "Percepcións sobre o canto tradicional galego no alumnado da ESO". Ana Rodríguez Barreiro

Afirmaba Federico García Lorca nunha súa conferencia que "non hai poesía escrita sen ollos escravos do verso escuro nin poesía falada sen orellas dóciles, orellas amigas onde a palabra que abrolla transporte por elas sangue aos beizos ou ceo á testa do que oe". Ollos escravos e orellas dóciles atopou a lírica do xenio granadino, vertida ao galego e feita teatro para a ocasión, o pasado 14 de maio, cando alumnado de 4.º ESO e mais de 1.º e 2.º BAC asistiu, no auditorio Gustavo Freire de Lugo, á representación Poeta en Nova York , baseada no poemario homónimo de García Lorca. A cargo de Baixo da Area Teatro e con dirección de Paloma Lugilde, a montaxe explora algúns dos eixes temáticos, de incuestionable actualidade, que vertebran a obra lorquiana: natureza e civilización, liberdade e opresión, vitalismo e angustia existencial, amor e morte. Cinza, Forma, Traxe e Lorca, os catro personaxes que sosteñen a acción, exprésanse cunha linguaxe onírica, irracional, marcadamente metafó...

Alumnado de varios grupos de ESO participou o día 6 de maio no concerto didáctico "Por que cantan as mulleres?", a cargo da  pandeireteira e música de tradición oral Branca Villares, que conta con trinta anos de experiencia na práctica, investigación e divulgación da tradición musical galega. No obradoiro, centrado na tradición oral feminina, Branca Villares analizou que, como e por que cantan as mulleres. Para iso, trazou un percorrido polos distintos xéneros e temáticas das cantigas, adentrouse nos rexistros históricos e estableceu conexións entre o noso folclore e outros de Europa, África ou América. Ollando a tradición con perspectiva de xénero, reflexionou tamén sobre a presenza ou ausencia das mulleres no canon cultural, ao tempo que introduciu elementos transversais como a igualdade e a prevención das violencias. Dun xeito vivencial e lúdico, a actividade favoreceu a participación activa do alumnado, que cantou coplas, practicou percusión corporal e mesmo rematou baila...

Alumnado de 1.º BAC asistiu o 24 de abril, no auditorio Gustavo Freire de Lugo, á representación da obra  Profetas , coprodución de Ítaca Teatro e o Centro Dramático Galego. Cun texto de Ernesto Is que resultou gañador  do XVI Premio Abrente da Mostra Internacional de Teatro de Ribadavia en 2021, a peza está dirixida por Carlos Álvarez-Ossorio e protagonizada por Elea López e Carlos Rebolo. A súa sinopse,  segundo se le na web de Ítaca Teatro, é a seguinte: " Profetas presenta o encontro dunha parella que xa non o é. Dúas persoas que fan balance da súa historia común por medio doutras historias do cinema e da literatura. Cuestións como o compromiso político e artístico, o amor e a creación están presentes nunha peza que funciona como un xogo de agochados, de abismos e de saltos entre realidade e ficción. Un conto que se conta para contarnos". Ernesta Basanta Cornide, Ana Rodríguez Barreiro e Josefa Teijeiro Veiga

Dende hoxe pode verse no taboleiro da lingua do IES Ánxel Fole a exposición "Canta que cadramos ben", elaborada no IES Castelao de Vigo e editada pola Secretaría Xeral da Lingua co gallo do Día das Letras Galegas 2025. A mostra, que vén acompañada dunha unidade didáctica, trata de afondar no coñecemento das cantareiras e a poesía oral popular, así como de lle achegar o noso patrimonio musical e literario á comunidade educativa e ao conxunto da sociedade a través de materiais didácticos novos e orixinais. Ana Rodríguez Barreiro

Co gallo do Día do Libro, alumnado de distintos grupos de 2.º, 3.º e 4.º ESO participou o 24 de abril nun encontro co escritor lucense Manuel Núñez Singala. O autor reflexionou coa rapazada sobre o oficio de escribir, comentou algunhas das obras lidas este curso nos clubs de lectura do Ánxel Fole e dedicou un exemplar de Instrucións para tomar café  á biblioteca escolar do centro. Mónica Campo Vázquez, Ana Rodríguez Barreiro e Lines Salgado Iglesias